Witaminy w kociej diecie
W zdrowej, zbilansowanej diecie nie może zabraknąć witamin. Dotyczy to zarówno nas, jak i naszych czworonogów. Jak prawidłowo zadbać o odpowiednią ich ilość w kocim menu?
Pożywienie składa się z szeregu różnych związków chemicznych i pierwiastków, których spożywanie w odpowiedniej ilości niezbędne jest do przeżycia. Wśród nich znajdziemy szereg mikro i makroelementów, białka, tłuszcze, węglowodany i witaminy. To właśnie witaminom przyjrzymy się dokładniej w tym artykule.
Czym są witaminy?
Witaminy są grupą organicznych związków chemicznych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Grupa ta jest różnorodna i odmienna chemicznie. Pierwsza z nich została odkryta stosunkowo niedawno, bo w 1913 r. przez polskiego biochemika Kazimierza Funka. Była to witamina B1. Nazwa witamin pochodzi od słów „vitae” – czyli życie oraz „amina” – ponieważ w odkrytej jako pierwszej witaminie B1 zawarta jest grupa aminowa.
Można podzielić je na dwie główne grupy: witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E oraz K) i rozpuszczalne w wodzie (witaminy z grupy B oraz witamina C). Warto wiedzieć, że część z witamin może być syntetyzowana w organizmie, np. wytwarzają je bakterie jelitowe. Dlatego też nie ma potrzeby suplementowania witamin C czy K u zdrowych kotów. Większość z nich musi być jednak dostarczona do organizmu wraz z pokarmem.
Szkodliwy nadmiar
Zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin w diecie, może być szkodliwy, a w niektórych przypadkach również zagrażający życiu. Awitaminoza to stan, w którym w organizmie brakuje danej witaminy. Hipowitaminoza z kolei to stan, kiedy jest jej zbyt mało. Z hiperwitaminoza spotykamy się, kiedy danej witaminy jest zbyt dużo. Warto zaznaczyć, że witaminy rozpuszczalne w wodzie stwarzają mniejsze ryzyko hiperwitaminozy, ponieważ w przypadku nadmiaru będą usuwane z organizmu wraz z moczem.
„W praktyce klinicznej spotykamy się zarówno z niedoborem, jak i nadmiarem witamin w diecie naszych kocich pacjentów. Zarówno zbyt niska dawka, jak również ta zbyt wysoka, przyczyniają się do zaburzeń metabolicznych. Bardzo często w wyniku nadmiernej suplementacji bądź niewłaściwego żywienia, mamy do czynienia z hiperwitaminozą A (np. w wyniku skarmiania surowymi wątrobami). Objawia się ona zmianą zachowania oraz zaburzeniem poruszania, w związku z powstawaniem zmian wytwórczych w układzie kostnym. Na szczęście dzięki obecności karm komercyjnych, z takimi przypadkami spotykamy się już znacznie rzadziej. W praktyce klinicznej często spotykamy kocich pacjentów z niedoborem witaminy B12. Ta witamina ma istotne znaczenie w diagnostyce chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza przewlekłych biegunek. Co ciekawe, zwykle tego typu hipowitaminoza związana jest z chorobami trzustki, jelit lub procesem nowotworowym, a nie, jak powszechnie myślimy, z niewłaściwą dietą”
– mówi lek. wet. Anna Sądej z Przychodni Weterynaryjnej Viva.
Warto zwrócić uwagę na substancje zwane antywitaminami. Ze względu na podobieństwo strukturalne do potrzebnych do funkcjonowania witamin, blokują im tzw. szlak metaboliczny. W rezultacie działanie witamin jest zahamowane lub całkowicie zablokowane. Podawanie pokarmów zawierających dużo takich substancji, może prowadzić do niedoborów.
Zrównoważona dieta
Zbilansowana i zrównoważona dieta zazwyczaj jest kluczem do dobrego zdrowia. Są jednak koty, które powinniśmy wspomagać witaminami, suplementując je.
„W zależności od objawów klinicznych, należy rozważać wprowadzenie dodatkowych witamin do diety naszego kota. Dla przykładu: przewlekła biegunka może wymagać suplementacji witaminą B12, a zaburzenia neurologiczne wymagać podawania witaminy B1. Pamiętajmy jednak, że nigdy nie powinniśmy suplementować witamin na własną rękę. Jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości, zasięgnijmy rady u prowadzącego lekarza weterynarii oraz, jeśli to możliwe, oznaczmy stężenie danej witaminy we krwi”
– zwraca uwagę lek. wet. Anna Sądej z Przychodni Weterynaryjnej Viva.
Witaminy – źródła i działanie
Większość komercyjnych karm dla kotów wypełnia zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki kociej diety, w tym również witaminy. Jeżeli zwierzak jest karmiony dietą BARF lub domową, warto mieć świadomość, co jest źródłem konkretnych witamin w jego diecie.
Bogate w witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (witaminy A, D, E oraz K) są rybne oleje, żółtka jaj oraz mięso i podroby. Wątroba dostarczy kotu wszystkich witamin. Warto o tym pamiętać, mając na uwadze możliwość przedawkowania. Doskonałym źródłem witamin z grupy B są np. drożdże browarnicze.
Jaką rolę pełnią poszczególne witaminy w organizmie?
Witaminy pełnią szereg różnych funkcji w organizmie. Ich role w dużym skrócie i uproszczeniu opisaliśmy w tabeli.
| Witamina | Rola w organizmie |
| Witamina A Retinol | Wpływa na wzrost i rozwój kości młodych zwierzaków. Odpowiada również za funkcjonowanie skóry, przewodu pokarmowego, układu oddechowego oraz funkcję widzenia (zwłaszcza po zmroku). Pełni także rolę przeciwutleniacza. |
| Witamina D (D2 – Ergokalcyferol, D3 – Cholekalcyferol) | Wpływa na proces mineralizacji układu kostnego, wpływa również na odporność organizmu. Jest bardzo ważna u młodych zwierzaków, ponieważ odpowiada za wzrost i rozwój kośćca. |
| Witamina E Tokoferol | Ma wpływ na układ krwionośny – jej niedobór prowadzi do osłabienia i anemii. Odpowiada również za płodność i syntezę niektórych lipidów. Pełni także rolę przeciwutleniacza. |
| Witamina K Filochinon | Jej najważniejszą funkcją jest wpływ na proces krzepnięcia krwi. Ponadto uczestniczy w funkcjonowaniu układu kostnego i pokarmowego. |
| Witamina B1 Tiamina | Dzięki niej układ nerwowy, krążenia i pokarmowy funkcjonują sprawnie. Niedobór tej witaminy prowadzi do choroby beri-beri. |
| Witamina B2 Ryboflawina | Jej główne funkcje to stymulacja wzrostu, odporności oraz synteza hemoglobiny. Bierze udział w metabolizmie tłuszczów, aminokwasów i węglowodanów. Jej brak objawia się problemami z sierścią i skórą. |
| Witamina B3 /witamina PP Niacyna | Wpływa na układ krążenia, regulując poziom cholesterolu oraz rozszerzając naczynia krwionośne. Wpływa również na skórę, układ nerwowy i przewód pokarmowy. Bierze udział w metabolizmie tłuszczów, aminokwasów i węglowodanów. |
| Witamina B5 Kwas pantotenowy | Wpływa na kondycję skóry i sierści. Ma zdolność łagodzenia stanów zapalnych. Odpowiada również za dobre funkcjonowanie układu nerwowego. |
| Witamina B6 Pirydoksyna | Ma wpływ na układ nerwowy i krążenia – jej brak prowadzi do problemów neurologicznych i anemii. Wpływa także na kondycję skóry i sierści. |
| Witamina B7/witamina H Biotyna | Wpływa na jakość włosów i skóry, ale także kości. |
| Witamina B9 Kwas foliowy | Wpływa na system odpornościowy, krwiotwórczy oraz produkcję endorfin. Jest niebywale ważna dla rozwoju płodów, ponieważ odpowiada za rozwój układu nerwowego. |
| Witamina B12 Kobalamina | Jej rolą jest utrzymanie układu nerwowego w dobrej kondycji. Odpowiada również za proces krwiotwórczy w szpiku kostnym. |
| Witamina C Kwas askorbinowy | Wpływa na odporność oraz szczelność naczyń krwionośnych. Jest także niezbędna w syntezie kolagenu, utrzymując stawy, chrząstki i skórę w dobrej kondycji. |
Kiedy witamin jest za mało?
Jest kilka symptomów, które powinny nas zaniepokoić:
- nadmierne linienie i problemy skórne,
- osłabienie i apatia,
- częste stany zapalne, słaba odporność,
- osłabienie wzroku, zaburzenia widzenia po zmroku,
- zaburzenia trawienia np. biegunki,
- zaburzenia neurologiczne.
Jeżeli któreś z objawów zauważymy u naszego kota, niezwłocznie powinniśmy sprawdzić jego stan zdrowia u lekarza weterynarii.
Podsumowując
Do utrzymania dobrego zdrowia naszych zwierzaków niezbędna jest zrównoważona i zbilansowana dieta. Witaminy wpływają na wiele aspektów poprawnego działania organizmu. Potrzebne jest jednak podawanie ich zgodnie z zapotrzebowaniem zwierzaka. Żadna z nich nie jest mniej czy bardziej ważna. Zdrowie zapewnia komplet witamin w odpowiednich proporcjach. Zachwianie tej równowagi może zaszkodzić zdrowiu.
