Koci zdobywca Nowego Świata – historia amerykańskiego kota krótkowłosego

W swej ojczyźnie uznawany jest od lat za idealnego kota domowego – zarówno pod względem wyglądu i harmonijnej budowy ciała, jak i wspaniałego charakteru. Przez wieki kot amerykański krótkowłosy był odpowiednikiem naszych dachowców. Selekcja hodowlana kotów amerykańskich rozpoczęła się jednak znacznie wcześniej niż kotów europejskich – stąd dziś, obok uroczych dachowców, mamy także liczne koty rodowodowe, o pochodzeniu udokumentowanym nawet do początków XX w.

Koty amerykańskie krótkowłose śmiało rywalizują w USA z Maine coonami o miano rasy narodowej, a ich popularność można dziś porównać do popularności kotów brytyjskich w ich ojczyźnie. Długa historia kotów amerykańskich stworzyła z nich zwierzęta bardzo sprawne, gibkie i muskularne, drapieżne, ale przymilne i kontaktowe, znakomicie sprawdzające się tak na łowach, jak i w domowych pieleszach. Od kotów pokładowych i farmerskich po najwyższej klasy Championów – oto droga kotów amerykańskich na salony.

Koci zdobywcy nowego lądu

Choć różni przedstawiciele rodziny kotów zamieszkują oba kontynenty amerykańskie, kot domowy dotarł do Nowego Świata dopiero wraz z kolonistami z Europy. Kot amerykański krótkowłosy, najstarsza rasa pochodząca z obszarów dzisiejszych Stanów Zjednoczonych, jest potomkiem europejskich i brytyjskich kotów krótkowłosych przywiezionych na statkach wiozących osadników ze Starego Świata.

Kot okrętowy był przez wiele stuleci bardzo istotną profesją. Koty były mile widziane na statkach – chroniły przed gryzoniami zarówno zapasy żywności, jak i towary zgromadzone na kupieckich galeonach. Dlatego bez wątpienia zwierzęta te mogły przybyć do Ameryki Północnej wcześniej niż wraz z pierwszymi kolonistami z Anglii, ale to dopiero z angielskich źródeł pochodzą pierwsze pisemne wzmianki o kocich pasażerach. Kotów-szczurołapów rezydujących na statkach zwykle nie wpisywano do ksiąg pokładowych. Wiemy natomiast, że na angielskim, kupieckim galeonie Mayflower, który w 1620 r. wyruszył w drogę z Wysp Brytyjskich ku Cape Cod na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej (w dzisiejszym stanie Massachusetts) znajdował się co najmniej jeden kot.

W egzemplarzu Biblii należącym do jednego z pasażerów znajdowała się notatka mówiąca o tym, że zabrał on na pokład „krótkowłosego, szylkretowego kota”. Mayflower wiózł do Nowego Świata angielskich purytan – członków odłamu kalwinizmu, nieakceptującego zwierzchności kościoła anglikańskiego. Większość z tych ludzi wzięła na pokład niewielkiego, drewnianego żaglowca tylko najpotrzebniejsze rzeczy, zostawiając w Anglii cały swój dobytek. Wiadomo, że część pasażerów zabrała ze sobą zwierzęta domowe. Na pokładzie było z pewnością ptactwo domowe, kozy, świnie, ale także domowe psy i co najmniej jeden kot. Tylko jeden, na temat którego mamy zapiski, jednak wiemy też, że owa szylkretowa kotka urodziła miot kociąt wkrótce po przybiciu statku do brzegu. Na pokładzie był więc także co najmniej jeden kocur.

Część kotów pokładowych z Mayflower powróciła do rodzimego portu w Anglii, inne – zwłaszcza te właścicielskie – pozostały na nowych ziemiach. Wkrótce dołączyli do nich nowi osadnicy… z nowymi kotami, przybywający na kolejnych statkach. Oczywiście koty płynęły nie tylko pod angielskimi banderami! W ten sposób koty brytyjskie i koty europejskie pochodzące z różnych krajów zbudowały bogatą bazę genetyczną nowej rasy. Kot amerykański krótkowłosy rozwijał się od tej pory niezależnie od swych europejskich przodków, choć oczywiście co pewien czas otrzymywał zastrzyki świeżej krwi.

W Nowym Świecie koty Starego Lądu rozwinęły typowe dla siebie, unikalne cechy. Wykształcił się u nich odmienny zarówno od brytyjczyków, jak i kotów europejskich krótkowłosych fenotyp. Cechą charakterystyczną kotów amerykańskich stały się ponadto krzepa, siła, wytrzymałość, spryt i łowność. Elementy te były kluczowe w ich nowych domach. Były to w końcu „koty pracujące”, jak mawiali o nich sami Amerykanie. Od roli pokładowych szczurołapów koty te gładko przeszły to funkcji strażników farm, broniących żywności przed myszami, i przekazały zestaw potrzebnych cech swemu potomstwu. Do dziś kot amerykański krótkowłosy jest zwierzęciem bardzo zdrowym, muskularnym, wytrzymałym i doskonale łowiącym myszy.

Dachowiec nobilitowany

Wczesna historia kotów amerykańskich krótkowłosych nie różni się zbytnio od dziejów np. rasy brytyjskiej. Początkowo koty te były trzymane w domu i w obejściu przede wszystkim ze względu na talenty łowieckie. Wygląd stanowił tu cechę drugorzędną. Łowność natomiast była jak najbardziej w cenie. The Dell Encyclopedia of Cats pisze, że w 1749 r. koty krótkowłose zostały przywiezione na specjalną prośbę do Pensylwanii, aby opanować szalejącą tam plagę szczurów. Z kolei w czasach gorączki złota w San Francisco w 1849 r. górnicy płacili około 50 dolarów za jednego „kota o udokumentowanej łowności”. Plaga szczurów, która nawiedziła miasto w 1884 r., podniosła jeszcze cenę kocich usług. Za jednego kota krótkowłosego płacono wówczas od 50 do 100 dolarów.

Dopiero z czasem, gdy zarówno ludzka, jak i kocia populacja Stanów Zjednoczonych zaczęła wzrastać, część opiekunów zainteresowała się kotem „samym w sobie”. Farmerzy, a także ludzie trzymający koty w domach prywatnych, zaczęli wybierać z miotów kocięta o ciekawych kolorach i rysunku na sierści. Coraz większą rolę zaczynał odgrywać także charakter kota. Te przyjaźnie nastawione do ludzi, spokojne i towarzyskie zwierzęta miały największe szanse na status domowego pupila, który już nie zawsze musiał polować.

Druga połowa XIX wieku to czas pierwszych wystaw kotów rasowych. Pionierami tych pokazów byli Brytyjczycy, ale i w USA lokalne wystawy były organizowane bardzo chętnie i należały do wiekowych tradycji. Pierwotne pokazy zwierząt rasowych miały miejsce na wiejskich jarmarkach już pod koniec XVI wieku.

Jednak pierwszą oficjalną, dużą wystawą, zorganizowaną w oparciu o konkretne wzorce ras, była ta w nowojorskim Madison Square Garden w 1895 r. W wystawie wzięło udział 25 kociąt i 46 dorosłych kotów amerykańskich, zwanych wówczas po prostu „kotami krótkowłosymi” („shorthair”). Co więcej, wiele spośród tych kotów osiągnęło wyższe ceny sprzedaży niż importowane koty perskie czy syjamskie – wartość pięknego i dorodnego okazu rodzimej rasy była liczona w tysiącach dolarów! Nic dziwnego, że kot [amerykański] krótkowłosy znalazł się wśród pięciu ras uznanych jako pierwsze przez utworzoną w 1906 r. Cat Fanciers Association (CFA).

Brytyjskie geny

Nie można jednak analizować historii amerykańskiej rasy zupełnie w oderwaniu od wpływów europejskich. Ogólnie rzecz biorąc, kot amerykański krótkowłosy kształtował się w oparciu o szeroką bazę genetyczną, ale jednocześnie dość „równą”, czyli praktycznie bez wpływów z zewnątrz, co pozwalało na harmonijne kształtowanie się nowej rasy. W większości stanów USA koty amerykańskie były „czyste rasowo” z definicji, z wyjątkiem może niektórych obszarów na wschodnim wybrzeżu, gdzie z Europy przybyły koty długowłose, które zapoczątkowały inną starą amerykańską rasę – Maine coona.

Koty amerykańskie krótkowłose występują w rozmaitych odmianach barwnych, wykształconych przez samą Matkę Naturę, jednak wraz ze wzrostem zainteresowania wyglądem kotów, ukształtowały się także preferencje co do subiektywnie pojmowanych najpiękniejszych przedstawicieli rasy. Do dziś, tak jak wśród kotów brytyjskich krótkowłosych numerem 1 jest brytyjski niebieski, tak Amerykanie kochają odmianę srebrzystą klasycznie pręgowaną (marmurkową). Koty te występowały oczywiście na kontynencie amerykańskim, jednak współcześni srebrzyści przedstawiciele rasy mają w większości także geny kotów brytyjskich. A konkretnie jednego, wyjątkowo dorodnego brytyjczyka.

Podczas jednej z dorocznie organizowanych wystaw w londyńskim Crystal Palace, w 1896 r., uwagę miłośników kotów przykuł przede wszystkim masywny i dostojny kocur srebrzysty pręgowany – Jimmy, syn słynnego Championa Anglii (Eng. Ch.) o jakże adekwatnym imieniu King. Jimmy urodził się w 1890 r. i został zakupiony w hodowli jako kocię przez Panią Louise Herring. W 1896 r. wartość Jimmy’ego oceniono na 2000 funtów szterlingów (zgodnie z ówczesnym przelicznikiem było to 10 000 dolarów amerykańskich, a suma ta wystarczała na zakup pokaźnej posiadłości). Jimmy uważany jest obecnie za kota o idealnych proporcjach wedle wzorca rasy amerykańskiej. Był dobrze umięśniony, potężny, a jednocześnie elegancki, z błyszczącą sierścią, szeroką głową oraz tym uroczym wyrazem pyszczka, który rozbraja amerykańskich kociarzy do dziś.

Jimmy zajął istotne miejsce nie tylko w historii brytyjskich wystaw kotów, ale w dziejach całej rasy amerykańskich kotów krótkowłosych. Wszystkie niezależne do tej pory linie kotów srebrzystych pręgowanych otrzymały w tym czasie geny z linii Jimmy’ego – hodowcy krzyżowali swoje kotki albo z samym Jimmym, albo z jego ojcem, albo z którymś z ich potomków. Dziś więc wszystkie amerykańskie srebrzyste pręgusy mają w swym genotypie coś z brytyjczyka Jimmy’ego.

XX wiek – od Championa do problemów nazewniczych

Pierwszy kot rodzimej rasy amerykańskiej, zarejestrowany w księgach nowo utworzonej organizacji felinologicznej CFA, był rudym kocurem pręgowanym, urodzonym w 1900 r. w Wielkiej Brytanii. Kocur Belle był prawdziwym weteranem wystaw; uczestniczył w pokazach kociego piękna przez 9 lat i tylko raz w swej karierze został pokonany przez innego kota. Był to pierwszy kot amerykański krótkowłosy, który uzyskał tytuł krajowego Championa. Innym sławnym kotem tych czasów był urodziwy Buzzing Silver, który niemal w tym samym czasie otrzymał tytuł Championa kotów odmiany srebrzystej pręgowanej.

„Koty krótkowłose”, bo pod taką nazwą wciąż były rejestrowane na wystawach zwierzęta tej rasy, odnosiły coraz większe sukcesy, a ich popularność rosła. Na te lata datuje się także pierwsze próby wyróżnienia kotów rasowych, które posiadają udokumentowane pochodzenie, spośród kotów-dachowców o bardzo podobnym wyglądzie.

Dzięki pracom hodowców prowadzonym od początków XX wieku dziś koty amerykańskie krótkowłose mają precyzyjnie opracowany wzorzec i utrwalone charakterystyczne cechy rasy, a także bogatą bazę rodowodową. Początkowo oczywiście odróżnienie tych „rasowych” kotów od „nierasowych”, a niemalże identycznych, oraz dobieranie odpowiednich osobników do hodowli (również spośród wspomnianych kotów brytyjskich, które bardziej niż dziś przypominały wówczas koty amerykańskie) wymagało nie lada pracy.

Wraz ze wzrostem popularności rasy stwierdzono, że rodzimy amerykański arystokrata nie może zwać się po prostu „kotem krótkowłosym” – zwłaszcza w obliczu coraz większej liczby importowanych z innych krajów ras. I tak, w latach 30. XX w. zdecydowano się na nazwę „domestic shorthair”. Nazwę tę można tłumaczyć dwojako – „kot domowy krótkowłosy” lub „kot rodzimy krótkowłosy”. Jakkolwiek jednak by nie interpretować nowej nazwy, wprowadziła ona zamęt do życia amerykańskich kociarzy. W amerykańskiej świadomości „kotem domowym” określano wszelakie koty krótkowłose, zarówno te rasowe, jak i popularne dachowce. I choć zmiana nazwy miała na celu odróżnienie rasy od innych kotów rasowych, sprawiła, że… zaczęto utożsamiać ją z kotami nierasowymi. Przełożyło się to na spadek popularności hodowli kotów amerykańskich.

Dopiero w latach 60. zauważono, że problem ten należy rozwiązać, ponownie zmieniając nazwę rasy. I wreszcie w 1966 r. zdecydowano się na „amerykańskiego kota krótkowłosego” („American shorthair”). Rasa szybko wróciła na salony, a jej przedstawiciele trzykrotnie zdobywali prestiżowy tytuł Kota Roku („Cat of the Year”), nie wspominając już o innych nagrodach, krajowych i lokalnych. Co warto podkreślić, bardzo rzadko zdarza się, aby krótkowłosy kot jakiejkolwiek rasy zdobywał tytuł Kota Roku.

Kot amerykański krótkowłosy doczekał się w końcu miana narodowej rasy i znajduje się w pierwszej dziesiątce najpopularniejszych kotów rasowych w USA, śmiało rywalizując z Maine coonem. Jest wręcz symbolem amerykańskiej felinologii – a zwłaszcza ta piękna, klasyczna odmiana kontrastująca srebrnym tłem z czarnym marmurkowym rysunkiem.