Munchkin – kot o krótkich łapkach. Kontrowersje, badania, rzeczywistość

Munchkiny to koty o wspaniałym charakterze i niespożytej energii. Skąd więc tyle kontrowersji wokół tej rasy? Wbrew pozorom nie chodzi o krótkie łapki, które nie ograniczają munchkinów tak jak np. ma to miejsce w przypadku niektórych psów. Chodzi o innego rodzaju bagaż genetyczny. Czy munchkin ma szansę dołączyć do grona ogólnie uznawanych ras, czy też jego hodowlę należy uznać za wątpliwą etycznie? Przeanalizujmy dostępne badania i argumenty.

Munchkiny są niewielkich rozmiarów i osobliwych kształtów, ale w błędzie jest ten, kto myśli, że krótkie łapki stawiają granice ich energii i ciekawskiemu usposobieniu. Oczywiście kot ten nie dorówna w skoczności długonogim syjamom czy abisyńczykom, ale z powodzeniem pędzi za zabawkami po parterze i nie tylko. A gdy wyładuje energię na zabawkach, spocznie na Twoich kolanach i nie odstąpi Cię na krok.

Krótkonoga Jeżynka i jej poprzednicy

Tak jak wiele innych ras kotów, munchkin nie został przez hodowców „zaplanowany”. Krótkonogie koty pojawiły się na świecie na skutek spontanicznej mutacji i choć historia munchkinów jako rasy nie jest długa – zaczyna się w latach 80. XX w. – krótkonogie koty przychodziły na świat z całą pewnością już wcześniej.

Nie wiemy, kiedy mutacja wpływająca na długość kończyn pojawiła się u kotów po raz pierwszy. Wiemy, że jest to mutacja spontaniczna i w związku z tym krótkonogie koty mogły rodzić się już od dawna. Pierwszy udokumentowany przypadek pochodzi jednak dopiero z 1944 r. Wówczas to w swym wpisie w księdze weterynaryjnej angielski lekarz weterynarii H.E. Williams-Jones wspomina o czterech pokoleniach krótkonogich kotów. Najstarszą członkinią tej interesującej rodziny była ośmioletnia czarna kotka. Jak widać, mutacja była tu już przekazywana z pokolenia na pokolenie. Cała linia tych kotów o krótkich łapkach wyginęła jednak prawdopodobnie jeszcze podczas II wojny światowej.

Kolejny opis krótkołapego kota pochodzi z Niemiec z 1956 r. Max Von Egon Thiel z Hamburga wspomina, że widział takiego właśnie zwierzaka przed trzema laty w Stalingradzie. Kot został opisany dość dokładnie; Niemiec wspomina m.in. o jego charakterystycznej pozie „kangura” – kot często przysiadał na pośladkach i miał uniesione przednie łapki. Ta właśnie pozycja jest typowa dla munchkinów. Następny znany nam opis krótkonogiego kota pochodzi z 1970 r. z Nowej Anglii w Stanach Zjednoczonych.

Jak widać, mutacja skracająca kości długie kończyn pojawia się u kotów od czasu do czasu. Jednak dopiero 1983 r. koty te zostały dostrzeżone przez osobę, która zainteresowała się bliżej ich niezwykłym wyglądem. Sandra Hockenedel, nauczycielka muzyki z Rayville w amerykańskim stanie Luizjana, zauważyła pewnego dnia dwie bezdomne, krótkonogie kotki. Kobieta zabrała je do domu. Niedługo potem okazało się, że obie kotki są w ciąży. Sandra zatrzymała czarną kotkę, nadając jej imię Blackberry (Jeżyna/Jeżynka). Dla szarej kotki, Blueberry (Jagoda/Jagódka), znalazła dom.

To właśnie Sandra Hockenedel jest pomysłodawczynią nazwy całej rasy. „Munchkiny” to sympatyczne małe stworki z „Czarnoksiężnika z Krainy Oz” i wydały się być świetnym określeniem dla krótkonogich kotek. Dodajmy, że Sandra nie myślała w tym czasie o tworzeniu nowej rasy. Uznała, że krótkie łapki są efektem niedożywienia kotów we wczesnym dzieciństwie bądź też jakiejś choroby. Musiała jednak zweryfikować swą teorię, gdy Blackberry wydała na świat krótkonogie kocięta.

Jedno z kociąt Blackberry, koteczkę Toulouse, Sandra oddała swojej przyjaciółce. Okazało się, że kobieta pozwalała kotce swobodnie poruszać się po okolicy, skutkiem czego Toulouse wydawała na świat kolejne mioty kociaków, a w okolicy pojawiła się całkiem spora już populacja krótkołapych osobników… Współczesne munchkiny pochodzą od Blackberry oraz Toulouse i jej potomstwa.

Pierwsza prezentacja munchkina jako rasy odbyła się w 1991 r. w nowojorskim Madison Square Garden. W 1994 r. organizacja TICA zatwierdziła program hodowlany nowej rasy, ale pierwszy status Championa munchkin otrzymał dopiero w 2003 r.

Munchkin nie jest uznawany przez większość organizacji felinologicznych, w tym FIFe czy GCCF. Można natomiast zakupić kocięta z rodowodami TICA.

Wesoły kangurek – osobowość i cechy charakterystyczne munchkina

Munchkiny to koty niezwykle towarzyskie i szybko nawiązujące nić porozumienia z człowiekiem. Rozpiera je energia i na swoich krótkich łapkach zwinnie przemykają w pogoni za zabawkami czy po prostu w nagłym szalonym pędzie. Są niezwykle ciekawskie, a jeśli pragną przyjrzeć się lepiej czemuś, co zwróciło ich uwagę (i nie znajduje się nisko), przybierają charakterystyczną pozę „kangura”, przysiadając na całych stopach tylnych łap i wyciągając tułów w górę, równocześnie mając przednie łapki uniesione maksymalnie do poziomu piersi.

Po chwilach energicznej zabawy munchkin uwielbia położyć się na ludzkich kolanach czy po prostu spędzać czas w pobliżu swych opiekunów. To kot, który potrafi bardzo szybko zdobyć serce. Połączenie przyjaznego charakteru z chęcią do zabawy czyni z munchkinów świetnych towarzyszy dla dzieci – oczywiście nauczonych odpowiedniego obchodzenia się ze zwierzęciem.

Munchkiny to koty bardzo inteligentne. Lubią rozwiązywać łamigłówki – podsunięte przez opiekuna czy pojawiające się na drodze samoistnie (szafy bądź szuflady aż proszące się o otwarcie i eksplorację). Wiele z nich uwielbia aportować zabawki. I to właśnie wspólna zabawa z człowiekiem daje im najwięcej radości!

Munchkiny są zwinne i choć nie skaczą bardzo wysoko, to szybko biegają, przypominając nieco w tym wiewiórki. Nie będą miały problemu ze wskoczeniem np. na łóżko, a na wyższe poziomy dostają się krok po kroku – znajdując wygodniejszą drogę niż długi skok bezpośrednio z podłogi.

Łapka łapce nierówna – 3 typy munchkina

Choć każdy munchkin ma krótkie łapki, w obrębie rasy istnieją trzy typy kotów, różniące się właśnie długością kończyn. Najczęściej spotykamy wersję „standardową” (ang. standard). Bliżej podłoża znajdują się munchkiny o łapkach „bardzo krótkich” (ang. super short), a najkrótsze kończyny posiadają koty tzw. „przytulacze dywanów” (rug hugger).

Do tych ostatnich z pewnością należała Lilieput, kotka rasy munchkin z Napy w Kalifornii. W 2014 r. została wpisana do Księgi Rekordów Guinnessa jako najniższy kot świata. Jej wysokość w kłębie wynosiła 13,34 cm.

Kontrowersje wokół rasy – czy da się hodować munchkiny w sposób etyczny?

Munchkiny należą do najbardziej kontrowersyjnych ras kotów. Czy krótsze niż u przeciętnego kota kończyny mogą być powodem problemów zdrowotnych tych zwierząt? Oczywiście, koty tej rasy nie mogą konkurować z innymi kotami domowymi jeśli chodzi o skoczność; równocześnie jednak nie można porównywać zdrowia munchkinów do często cierpiących na schorzenia kręgosłupa krótkonogich ras psów (np. jamniki, bassety) bądź psów karłowatych. Zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy rasy przytaczają argumenty oparte na przeprowadzonych przezeń badaniach. Aby zrozumieć istotę kontrowersji, należy poznać argumentację obu stron.

Jak podkreśla na swej stronie The International Cat Association (TICA), munchkin to kot krótkonogi, a nie karłowaty. Mutacja odpowiadająca za charakterystyczną długość łapek powoduje skrócenie wyłącznie kości długich (czyli kości udowej, piszczelowej i strzałkowej w kończynach tylnych oraz ramiennej, promieniowej i łokciowej w kończynach przednich).

Badaniami nad genetyką i zdrowiem munchkina zajmował się m.in. dr Solveig Pflueger – genetyk i przewodniczący komitetu genetyki działającego przy TICA. To właśnie on odkrył, że odpowiedzialny za mutację u munchkinów dominujący gen ma wpływ wyłącznie na rozmiary kości długich kończyn, a nie np. na kręgosłup. Jak mówią hodowcy, nawet u starszych kotów tej rasy nie stwierdzono skłonności do zapalenia stawów, schorzeń bioder czy problemów z kręgosłupem. Kręgosłup jest równie elastyczny jak u kotów innych ras i munchkiny nie mają problemów z typowo kocimi czynnościami. To twierdzenie poparto w 1995 r. zdjęciami rentgenowskimi kręgosłupa wykonanymi wówczas u najstarszych przedstawicieli rasy.

Równolegle jednak znaleźć można badania wskazujące na częstszą niż w przypadku innych ras skłonność munchkinów do następujących schorzeń:
• Lordoza – u niektórych munchkinów zaobserwowano nieprawidłowe, łukowate wygięcie kręgosłupa w dół w okolicach łopatek.
• Lejkowata klatka piersiowa – schorzenie zauważalne już u małych kociąt, z czasem mogące skutkować problemami z sercem lub oddychaniem ze względu na zbyt małą przestrzeń w klatce piersiowej, która nie może pomieścić prawidłowo rozwijających się serca oraz płuc.

Kolejną kwestią dyskusyjną jest potencjalnie wysoka śmiertelność płodów u munchkina, dochodząca nawet do 25%. Wszystkie embriony homozygotyczne, czyli zawierające po dwie kopie genu odpowiedzialnego za mutację kości długich, nie rozwijają się w macicy i obumierają. Przeżywają i rozwijają się dalej tylko embriony heterozygotyczne. Jako że odpowiedzialny za mutację gen jest dominujący, kociak heterozygotyczny będzie miał krótkie łapki. Ponieważ jednak tylko heterozygotyczne munchkiny mogą przekazać gen dalej (homozygotycznych po prostu nie ma), w miocie mogą narodzić się zarówno koty o krótkich kończynach, jak i zwierzęta o normalnej długości łap.

Skojarzenie ze sobą dwóch munchkinów przedstawia następujące genetyczne możliwości:
• 25% ryzyka pojawienia się homozygot MM, które nie mają szans na przeżycie w łonie matki,
• 50% prawdopodobieństwa narodzin heterozygot Mm z krótkimi nóżkami,
• 25% prawdopodobieństwa narodzin kotów bez genu wprowadzającego mutację – mm, a więc kończyny normalnej długości.

Etyczna hodowla powinna więc polegać na kojarzeniu munchkina wyłącznie z kotami nienależącymi do tej rasy (w tej kwestii TICA wyszczególnia, że chodzi o długo- i krótkowłose koty nierasowe – nie należy krzyżować munchkinów z przedstawicielami innych ras, lecz wyłącznie z kotami nierasowymi). Wówczas mamy 50% prawdopodobieństwa narodzin kociąt krótkonogich (Mm), a 50% – narodzin kociaków o standardowej długości łap (mm).

Problemy zdrowotne munchkinów – na co zwrócić szczególną uwagę?

Hodowca munchkinów powinien zwracać szczególną uwagę na rozwój kociąt już na wczesnym etapie. Chodzi m.in. o wczesną diagnozę ewentualnego nieprawidłowego kształtu klatki piersiowej. Jeśli jest ona nieregularnie płaska lub zbyt mała, żebra mają nieregularny kształt, klatka wydaje się zapadać przy każdym wdechu, a zwierzę musi oddychać szybciej lub z większym wysiłkiem, mamy do czynienia ze wspomnianym wyżej problemem zwanym lejkowatą klatką piersiową.

Wczesna diagnoza jest tu bardzo ważna, zwłaszcza w cięższych przypadkach. Wadę leczy się operacyjnie, a zabieg jest najskuteczniejszy i najłatwiejszy do wykonania u kociaków, których kości wciąż są dość giętkie – idealny czas to między trzecim tygodniem a trzecim miesiącem życia. Operacja polega na nadaniu żebrom właściwego kształtu i pogłębieniu klatki piersiowej, dzięki czemu serce i płuca otrzymają właściwą ilość miejsca do prawidłowego rozwoju. Po operacji kotek przez miesiąc pozostanie z przymocowaną w czasie zabiegu metalową płytką na piersi. Jej zadaniem jest utrzymanie żeber w prawidłowej pozycji.

U munchkinów statystycznie częściej występuje także lordoza. Ta wada kręgosłupa także ma wpływ m.in. na pojemność klatki piersiowej; jeśli jest pogłębiona, zalecane może być chirurgiczne nastawienie kręgosłupa, podobne jak w przypadku dzieci z głęboką wadą postawy. Również ta operacja powinna być przeprowadzona możliwie wcześnie.

Powinnością hodowcy jest ponadto wykluczanie kotów z wadami kośćca z dalszej hodowli i tylko takie praktyki hodowlane, w pełni mające na uwadze zdrowie zwierząt, mogą dać w przyszłości rasie szansę na zaistnienie w większym gronie organizacji felinologicznych.

Jak można przeczytać na stronie All About Cats, „nie wszyscy hodowcy są wystarczająco odpowiedzialni, aby zapobiegać bolesnym schorzeniom, które wpływają negatywnie na jakość życia ich zwierząt”.

Pielęgnacja munchkinów

Munchkiny nie wymagają intensywnej pielęgnacji. Koty półdługowłose mogą potrzebować szczotkowania częściej niż krótkowłose. Munchkin krótkowłosy wymaga delikatnego czesania raz w tygodniu. Grzebień o gęstym „uzębieniu”, delikatna szczotka-pudlówka i szczotka gumowa to wystarczający zestaw pozwalający na pozbycie się martwych włosów.

Munchkiny półdługowłose nie posiadają gęstego podszerstka, więc ich okrywa jest również łatwa w pielęgnacji. Szczotka-pudlówka i grzebień o rzadszym rozstawie zębów to preferowany zestaw akcesoriów dla tych kotów.

Bibliografia:
_{Hartwell S., „Genetic Anomalies of Cats”, http://messybeast.com/gene-anomalies.htm}
„_{Munchkin Breed Group Standard”, https://tica.org/phocadownload/mk.pdf
„Munchkin Cat”, https://allaboutcats.com/cat-breeds/munchkin
Pickeral T., „Piękne koty. Ilustrowana historia ras”, tłum. J. Rudnik, Warszawa 2014
„The Munchkin Breed”, https://tica.org/breeds/browse-all-breeds?view=article&id=1166:the-munchkin-breed&catid=48}