Kot europejski krótkowłosy – rasa w cieniu

Kot europejski krótkowłosy, kot domowy, dachowiec…? Może się wydawać, że to różne nazwy używane na określenie tych samych kotów – większości mruczków spotykanych w różnych zakątkach Polski i większości krajów Europy. Tymczasem kot europejski krótkowłosy jest pełnoprawną rasą kota domowego – i do tego rasą wciąż elitarną.

Choć z pozoru nie różnią się niczym od kotów zwanych popularnie „dachowcami”, mogą być najczystszą rasą europejską i jedną z najstarszych ras świata. Koty europejskie krótkowłose oficjalnie uznane zostały za osobną rasę stosunkowo niedawno – od niedawna mogą więc też „legitymować się” rodowodem. Ich drzewo genealogiczne sięga jednak zapewne czasów Imperium Rzymskiego…

Kot legionistów

Korzenie kota domowego sięgają obszarów tzw. Żyznego Półksiężyca, czyli terenów od południowej Anatolii przez Mezopotamię po dolinę Nilu. Zwłaszcza starożytnemu Egiptowi kot zawdzięcza wkroczenie do ludzkich domów – oraz świątyń. Ze względu na ten drugi aspekt, świętości kota, jako zwierzęcia będącego wcieleniem bogini Bastet, Egipcjanie zakazali eksportowania kotów poza granice kraju. Oczywiście pojedyncze osobniki czy nawet grupki udało się przemycać co sprytniejszym obcokrajowcom i koty powoli zdobywały Europę, Bliski Wschód, następnie Indie… Jednak fakt, że koty domowe mogły przedostać się w każdy zakątek Europy kontynentalnej, a także Wysp Brytyjskich, zawdzięczamy przede wszystkim starożytnym Rzymianom.

Koty towarzyszyły rzymskim legionistom w czasie ich podbojów – chroniły one żywność przed gryzoniami, a z czasem, podobnie jak ludzie, osiedlały się na nowych terenach. Prawdopodobnie krzyżowały się ze swym kuzynem, żbikiem europejskim. Tak przez wieki, bez sztucznej selekcji i zabiegów hodowlanych, powstawała rasa zwana dziś kotem europejskim krótkowłosym lub kotem celtyckim.

Kot europejski to bezpośredni przodek kotów brytyjskich krótkowłosych, których rodowód także wyprowadzamy od zwierząt przywiezionych w starożytności przez Rzymian. W przeciwieństwie do kota brytyjskiego, kot europejski krótkowłosy długo jednak musiał czekać na opracowanie standardu swojej rasy, rozpoczęcie wydawania rodowodów i udział w wystawach w kategorii innej niż „koty domowe”.

Nowa stara rasa

Chociaż kot europejski aż do ostatnich lat nie był poddawany praktycznie żadnej selekcji, jego krzyżowanie się z innymi rasami było na tyle ograniczone, że dziś należy do najczystszych ras kotów.

Zasługuje też w pełni na miano rasy naturalnej – kształtował się przez setki lat bez ingerencji człowieka.

Dopiero niedawno ta drobna ingerencja pojawiła się – lecz polega ona głównie na niedopuszczaniu do krzyżowania się kotów europejskich z kotami innych ras, aby zachować czystość genetyczną tej starożytnej, rzymskiej linii kotów domowych. Rzymskiej… lub skandynawskiej, bo należy wspomnieć, że istnieją także teorie wywodzące pierwszych przedstawicieli rasy europejskiej ze Skandynawii, gdzie mieli się pojawić około 500 r. p.n.e. Trudno jednak znaleźć potwierdzenie tej teorii, znając kolebkę kota domowego oraz historię jego wędrówki z Egiptu w inne zakątki świata.

Wymóg opracowania zasad gwarantujących zachowanie czystości genetycznej pociągnęło za sobą uznanie kota europejskiego krótkowłosego za rasę przez FIFe w 1982 r. Zakaz krzyżowania kotów europejskich z kotami innych ras pozwala uniknąć eksperymentów hodowlanych mających na celu zmianę fenotypu rasy – takich jak w przypadku krzyżowania kotów brytyjskich krótkowłosych z kotami perskimi czy podobnych zabiegów zmieniających wygląd kota amerykańskiego krótkowłosego.

Kot europejski krótkowłosy – cechy i wzorzec

Spontaniczny rozwój rasy europejskiej zapewnił jej czystość genetyczną, dzięki której w XXI wieku cieszymy się kotami o wyglądzie, jaki mieli ich przodkowie w pierwszych wiekach naszej ery. Z drugiej strony, pula genetyczna kota europejskiego jest tak bogata, że nie jest on narażony na choroby wynikające ze zbyt bliskiego pokrewieństwa między osobnikami. Czym więc właściwie różni się kot europejski, czy jak kto woli – celtycki – od popularnego dachowca?

Odpowiedź jest prosta – wzorcem określającym typ budowy kota tej rasy oraz oczywiście posiadaniem rodowodu. Aby natomiast otrzymać taki dokument dla kociaka, hodowca musi przedstawić organizacji felinologicznej udokumentowane pochodzenie zwierzątka. I tu zaczynają się schody, gdyż większość dachowców żadnych tego typu dokumentów nie posiada, a opiekun przeciętnego mruczka często nie wie nic nawet o jego rodzicach.

Uznanie rasy europejskiej nastąpiło jednak przede wszystkim jako wyraz troski o zachowanie pierwotnego charakteru naszych „rzymskich” kotów. Pierwsze próby ustanowienia standardu dla kotów europejskich krótkowłosych obserwujemy zresztą już w książkach felinologicznych z lat 30. XX w. Próby uznania tego kota jako osobnej rasy nastąpiły z kolei już w 1949 r., czyli w momencie założenia FIFe.

W 1982 r. przyjęto oficjalny wzorzec rasy, akceptując ten bazujący na wyglądzie skandynawskich kotów domowych. Decydujący był tu fakt, iż w krajach skandynawskich występuje prawdopodobnie najwięcej kotów europejskich „czystej krwi”, czyli bez domieszki genów innych ras. Jednak nawet na północy Europy wciąż niezbyt wiele jest kotów o udokumentowanym pochodzeniu. W Szwecji kot europejski krótkowłosy znajduje się na liście ras rzadkich, zagrożonych. Kot ten został jednocześnie obwołany narodowym kotem Finlandii.

Kot europejski krótkowłosy występuje w niemal każdej odmianie barwnej, choć za najbardziej pierwotną uznaje się maść pręgowaną. Pręgowanie może przybierać 3 formy: maści tygrysiej (proste podłużne prążki), klasycznej (marmurkowej – rozety po bokach) i cętkowanej (cętki to nic innego jak przerywane pręgi). Uważa się, że to wzór marmurkowy stanowił bazę wyjściową dla innych typów pręgowania.

W Polsce, jak na razie, nie istnieją hodowle kotów europejskich krótkowłosych. Należy zaznaczyć tu, że w krajach Skandynawii problem bezdomności wśród kotów, choć istnieje, nie przybiera takiej skali jak w Polsce. W kwietniu 2019 r. przegłosowano w Szwecji znowelizowaną Ustawę o ochronie zwierząt, która zastąpiła wersję z 1988 r. Jednym z nowych artykułów ustawy jest prawny zakaz porzucania zwierząt domowych. Wyrzucenie zwierzęcia z domu np. w sezonie wakacyjnym pociągnie za sobą bardzo konkretne konsekwencje prawne. 

Hodowla kotów praktycznie kropka w kropkę podobnych do dachowców wywołałaby w Polsce mieszane emocje – zwłaszcza w obliczu tak dużej ilości identycznie wyglądających zwierząt bez rodowodu, czekających na domy w schroniskach i fundacjach, a także ryzyka tworzenia się pseudohodowli rozmnażających po prostu… dachowce. Hodowle kotów europejskich są więc na razie głównie domeną krajów skandynawskich, choć pojawiają się także i w kilku innych krajach europejskich, np. we Francji.