Choroby dolnych dróg moczowych u kotów (FLUTD- Feline lower urinary tract disease)

 Choroby dolnych dróg moczowych u kotów to jedna z najczęstszych przyczyn konsultacji lekarskich. Każdy kot trafiający do lekarza weterynarii z powodu problemów z oddawaniem moczu powinien zostać poddany dokładnemu badaniu klinicznemu.

Choroba dolnych dróg moczowych u kotów (FLUTD) to ogólne określenie zespołu objawów i zaburzeń ze strony pęcherza moczowego lub dróg wyprowadzających mocz. W wyniku działania różnych czynników dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie układu moczowego, co klinicznie objawia się utrudnionym, bolesnym oddawaniem moczu. W przebiegu FLUTD objawy są bardzo podobne niezależnie od przyczyny, mogą jednak przebiegać z różnym nasileniem. Poza bolesnością obserwujemy także:

Przyczyny

Idiopatyczne (śródmiąższowe) zapalenie pęcherza moczowego (FIC)

To najczęstsza przyczyna chorób dolnych dróg moczowych u kotów w wieku poniżej 10 roku życia. W tej grupie wiekowej odpowiada za 60-70%  przypadków utrudnionego oddawania moczu. Nie ma specyficznych testów ani badań służących do diagnostyki FIC, dlatego rozpoznanie stawiane jest po wykluczeniu innych możliwych chorób. Uważa się, że jednym z głównych czynników prowadzących do rozwoju idiopatycznego zapalenia pęcherza jest stres. Nadmierny stres może wynikać z warunków życia i utrzymania, ale także pojawiać się w wyniku innych chorób ogólnych. Typowy kot cierpiący na FIC ma najczęściej od 2 do 6 lat, jest otyły, prowadzi leniwy, mało aktywny tryb życia oraz spożywa suchą karmę. FIC zdaje się częściej dotykać także kastrowane kocury i koty żyjące w stadzie. Dokładne przyczyny i mechanizm powstawania śródmiąższowego zapalenia pęcherza nie zostały dobrze poznane, w związku z czym trudno podjąć skuteczne działania profilaktyczne. Wszystko wskazuje na to, że jest to choroba przewlekła, a głównym celem leczenia jest złagodzenie objawów w momencie zaostrzenia i zwiększenie odstępu pomiędzy kolejnymi epizodami. 

Kamica moczowa

U kotów stanowi drugą pod względem częstości występowania przyczynę chorób dolnych dróg moczowych. W przebiegu kamicy dochodzi do powstawania złogów w nerkach, pęcherzu moczowym lub cewce moczowej. Obecność kamieni może powodować rozwój stanu zapalnego błony śluzowej lub prowadzić do niedrożności cewki moczowej. Kamica moczowa to ogólny termin opisujący przyczyny i skutki pojawiania się złogów w układzie moczowym. Na jej rozwój wpływa wiele czynników, między innymi wiek, płeć, rasa, rodzaj przyjmowanego pokarmu, ilość wypijanej wody oraz inne choroby i zaburzenia metaboliczne.

Należy podkreślić, że często spotykane w moczu kryształy, nie są tym samym co kamienie. Sama obecność kryształów w moczu nie jest wskazaniem do leczenia, zwłaszcza gdy kotu nie towarzyszą żadne niepokojące objawy

. Krystaluria nie musi świadczyć o obecności kamieni w pęcherzu moczowym, ale duża ilość kryształów wytrącających się w moczu może predysponować do formowania się większych złogów. 

Infekcje bakteryjne

U młodych, zdrowych kotów infekcje bakteryjne rzadko są przyczyną choroby dolnych dróg moczowych. Szacuje się, że w tej grupie pacjentów odpowiadają jedynie za 2 % przypadków. W układzie moczowym istnieje szereg naturalnych mechanizmów obronnych, które skutecznie zabezpieczają przed namnażaniem się bakterii. Jednym z głównych jest produkcja zagęszczonego, stężonego moczu o odpowiednim pH, który tworzy niekorzystne warunki do rozwoju drobnoustrojów. Predyspozycja starszych kotów do rozwoju infekcji bakteryjnych wynika miedzy innymi z tego, że ich nerki tracą stopniowo zdolność do zagęszczania moczu. Rozcieńczony mocz pozbawiony jest swoich antybakteryjnych właściwości i sprzyja rozwojowi bakterii. Ponadto koty w starszym wieku częściej cierpią na choroby przewlekłe (np. cukrzycę, nadczynność tarczycy), w przebiegu których wzrasta skłonność do infekcji. 

Inne przyczyny choroby dolnych dróg moczowych obejmują m.in. nowotwory, zakażenia pasożytnicze lub grzybicze oraz wady anatomiczne. 

Diagnostyka 

Każdy kot trafiający do lekarza weterynarii z powodu problemów z oddawaniem moczu powinien zostać poddany dokładnemu badaniu klinicznemu. W trakcie badania fizykalnego dokonuje się pierwszej oceny pęcherza moczowego i jego okolicy. Bolesny, duży pęcherz moczowy może wskazywać na niedrożność cewki moczowej i wymaga podjęcia natychmiastowych działań. Próżny pęcherz o pogrubiałej, twardej ściennie będzie sugerował raczej problem przewlekły. Poza tym ważna jest ogólna ocena stanu zdrowia i utrzymania kota. Badanie kliniczne zawsze poprzedzone jest rozmową z Opiekunem. W trakcie wywiadu zbierane są szczegółowe informacje, które mają za zadanie przybliżenie nas do poznania możliwych przyczyn problemu.  Kolejnym krokiem jest wykonanie badań laboratoryjnych próbek moczu i krwi. Próbkę moczu ocenia się pod kątem ogólnych właściwości, takich jak ciężar właściwy, barwa, przejrzystość oraz ocena osadu. Badanie przesiewowe krwi zalecane jest w szczególności u pacjentów z nawracającymi problemami ze strony pęcherza moczowego lub starszych kotów, u których chcemy wykluczyć inne problemy zdrowotne. U wszystkich kotów powinno zostać wykonane badanie obrazowe (USG lub RTG), miedzy innymi w celu wykrycia obecności złogów lub innych nieprawidłowości w układzie moczowym. 

Leczenie

Skuteczność leczenia zależy przede wszystkim od postawienia prawidłowej diagnozy. U wszystkich kotów z chorobą dolnych dróg moczowych, niezależnie od przyczyny, bardzo ważne jest zwiększenie spożycia wody. Koty powinny mieć zapewniony do niej stały dostęp. Jeżeli ilość wypijanych płynów jest zbyt mała, można dodatkowo zachęcić je wprowadzając miski fontanny lub próbować dosmaczać wodę, na przykład niewielką ilością bulionu. Dobrym rozwiązaniem jest karmienie mokrą karmą, do której dodatkowo można przemycić niewielką ilość wody. 

Szczegółowe postępowanie lecznicze zależy od przyczyny dolegliwości. W przypadku infekcji bakteryjnej konieczne jest wprowadzenie odpowiedniego antybiotyku. Wybór antybiotyku zawsze powinien być poprzedzony badaniem mikrobiologicznym moczu z antybiogramem. Długość antybiotykoterapii, w zależności od przypadku, wynosi od 2 do nawet 8 tygodni. Przed odstawieniem antybiotyku konieczne jest wykonanie kontrolnego badania moczu. 

W przypadku obecności kamieni w drogach moczowych najczęściej konieczne jest ich chirurgiczne usunięcie. Można podjąć próbę rozpuszczenia złogów, w tym celu stosuje się m.in. suplementy modyfikujące pH moczu. W przypadku kamicy zawsze należy zadbać o odpowiednią ilość przyjmowanej wody. Pozwoli to zmniejszyć ryzyko nawrotów w przyszłości. 

Dużo większym wyzwaniem terapeutycznym jest postępowanie w przypadku idiopatycznego zapalenia pęcherza. Leczenie farmakologiczne może przynieść pewną korzyść, głównie w celu złagodzenia objawów w momencie zaostrzenia choroby. Najważniejszą rolą w długoterminowym postępowaniu odgrywa modyfikacja środowiska i diety. Ważne jest zidentyfikowanie możliwych źródeł stresu i próba wyeliminowania ich z otoczenia kota. Powinniśmy zapewnić kotu odpowiednie środowisko, w którym będzie miał możliwość wyrażania swoich naturalnych instynktów. Niestety duża cześć kotów żyjących w domach spędza czas głównie na jedzeniu i spaniu, co wbrew pozorom, szybko staje się źródłem frustracji. Bardzo często przyczyną stresu są konflikty w stadzie. Nie zawsze jest to łatwe do zaobserwowania, dlatego w każdym przypadku należy przyjrzeć się relacjom kotów żyjących razem. 

Zapobieganie

Choroby dolnych dróg moczowych u kotów to jedna z najczęstszych przyczyn konsultacji lekarskich.

Chociaż nie zawsze możemy zapobiegać ich rozwojowi to podjęcie właściwych kroków pomoże nam zminimalizować ryzyko zachorowania. Odpowiednia podaż wody, urozmaicanie środowiska oraz dbanie o czystość kuwety to podstawowe warunki, które powinny być spełnione. 

W profilaktyce chorób dróg moczowych bardzo ważną rolę odgrywają także regularne wizyty u lekarza weterynarii oraz okresowe badania krwi i moczu. 

Autor: Anna Misiak, Lekarz weterynarii, Przychodnia Animal Center