Kamica układu moczowego – jak karmić kota?

Kamica układu moczowego to choroba, której znakiem rozpoznawczym jest obecność kryształów lub kamieni w układzie moczowym. Identyfikacja rodzaju (składu) kamieni moczowych jest kluczowa dla dobrania odpowiedniego leczenia i postępowania dietetycznego. Jak karmić, na co zwrócić uwagę i jak podawać posiłki?

Kamica układu moczowego to specyficzna choroba dolnych dróg moczowych charakteryzująca się obecnością kryształów lub kamieni w układzie moczowym. Kamica jest jednym z czynników wywołujących SUK (syndrom urologiczny kotów), a także jedną z najczęstrzych jego postaci. Na kamicę chorują najczęściej koty dorosłe (większość kotów diagnozowana jest między 2 a 6 rokiem życia) obojga płci. U kotów poniżej 4 roku życia częściej rozwijają się kamienie struwitowe, natomiast u starszych osobników (powyżej 7 roku życia) częstsze są kamienie szczawianowo-wapniowe. Przypuszcza się, że rasy o niskiej aktywności i większej skłonności do nadwagi są bardziej narażone na rozwój kamicy moczowej – według danych Laboklinu z 2008 roku koty rasy chartreuse, brytyjski kot krótkowłosy i maine coon są bardziej podatne na kamice moczowe.

Objawy

Objawy towarzyszące kamicy moczowej są niespecyficzne i zależą od lokalizacji, wielkości i ilości kryształów lub kamieni. Kamienie mogą umiejscawiać się w pęcherzu, cewce moczowej, moczowodach lub nerkach, a ich rozmiar może dochodzić nawet do kilku milimetrów. Do najczęstszych objawów kamicy należą częste oddawanie moczu, oddawanie moczu poza kuwetą, wylizywanie okolic krocza, kropelkowanie moczem, a w przypadku zaczopowania cewki moczowej obserwować można niechęć do pobierania pokarmu, odwodnienie, wymioty i biegunkę. Zaczopowanie cewki moczowej skutkować może uszkodzeniem nerek, a w skrajnych przypadkach doprowadzić może do pęknięcia pęcherza i śmierci zwierzęcia.

Struwity

Kamienie struwitowe (fosforany amonowo-magnezowe) rozwijają się w przypadku zasadowego odczynu moczu (pH powyżej 7) i podwyższonego stężenia magnezu, fosforu i amonu w moczu. Dodatkowymi czynnikami ryzyka są niska zawartość wody w pożywieniu, wysoka koncentracja moczu zwierzęcia, niska strawność i gęstość energetyczna pożywienia, a także niskie pobranie wody przez zwierzę. „Zaletą” struwitów jest ich rozpuszczalność w środowisku kwaśnym, dzięki czemu ich usunięcie nie musi wymagać interwencji chirurgicznej.

W przypadku stwierdzenia obecności kamieni struwitowych w układzie moczowym kota należy obniżyć mocz zwierzęcia do pH 6,0-6,3, co pozwoli na ich rozpuszczenie. Dobraną w tym celu przez lekarza weterynarii karmę specjalistyczną należy podawać przez zalecony okres i wykonywać regularne kontrole stanu zwierzęcia. Następnie należy przejść na karmę bytową pozwalającą uniknąć nawrotu choroby.

Karma bytowa dla kotów ze skłonnością do tworzenia kamieni struwitowych powinna utrzymywać kwaśny odczyn moczu zwierzęcia (pH 6-6,5), mieć odpowiednią gęstość kaloryczną i wysoką strawność, a także zawierać relatywnie niski poziom magnezu (maksymalnie 0,12% suchej masy). Wskazane są karmy o wysokiej zawartości białka zwierzęcego i składników zwiększających wchłanianie chlorków, fosforanów i siarczanów.

Zawartość zbóż w karmie może przyczynić się do niekorzystnego podwyższenia pH (z powodu ich wysokiej zawartości potasu), z wyjątkiem mączki kukurydzianej, która bogata jest w aminokwasy siarkowe pomagające w zakwaszaniu moczu. Zalecane jest także stosowanie karmy mokrej lub dolewanie wody do karmy suchej w celu zwiększenia objętości moczu.

Należy jednak pamiętać, że nadmierne zakwaszenie moczu zwierzęcia może być niebezpieczne dla jego zdrowia i skutkować może kwasicą metaboliczną, hipokalemią, zwiększonym ryzykiem tworzenia się kamieni szczawianowych i chorobami nerek.

Kamienie szczawianowo-wapniowe

Tworzeniu się kamieni szczawianowych sprzyja zbyt niskie pH moczu, niska zawartość wody w pożywieniu, zbyt wysoka zawartość witaminy D i C w pokarmie oraz niewłaściwy poziom sodu, potasu, magnezu, wapnia i fosforu w diecie zwierzęcia. Kamienie szczawianowo-wapniowe nie są możliwe do rozpuszczenia wewnątrz układu moczowego kota, w przypadku ich stwierdzenia konieczne jest więc ich chirurgiczne usunięcie.

Dieta dla kotów, u których stwierdzono kamienie szczawianowe powinna utrzymywać pH moczu na poziomie 6,3-6,9 oraz zawierać wysoko strawne składniki i odpowiedni poziom wapnia i magnezu.

Obniżona zawartość wapnia w karmie nie jest wskazana, o ile u kota nie stwierdzono hiperkalcemii. Wskazane jest również niewielkie obniżenie poziomu sodu w karmie. Ważne jest także zwiększenie poboru wody wraz z pokarmem poprzez podawanie kotu odpowiedniej mokrej karmy lub dolewanie wody do wysokiej jakości suchego pokarmu. Karmy dla kotów ze skłonnością do tworzenia kamieni szczawianowo-wapniowych zawierają często dodatek cytrynianu potasu, który ma właściwości alkalizujące i tworzy w moczu rozpuszczalne sole z wapniem, co zmniejsza zdolność wapnia do tworzenia kamieni. 

Inne rodzaje kamieni moczowych

Do innych kamieni mogących rozwinąć się w układzie moczowym kotów należą kamienie amonowo-moczanowe, cystynowe, krzemianowe i ksantynowe. Tworzenie się kamieni moczanowych u kotów związane jest z poważnymi zaburzeniami czynności wątroby i występuje stosunkowo rzadko. Kamienie cystynowe również należą do rzadkości – występują najczęściej w połączeniu z innymi kamieniami i związane są z wrodzonymi zaburzeniami przemiany materii u zwierzęcia. Kamienie ksantynowe powstają w kwaśnym, silnie skoncentrowanym moczu, a na ich tworzenie się może mieć wpływ pożywienie o wysokiej zawartości puryn. Jednak przyczyny ich powstawania nie są jeszcze do końca poznane, a leczenie obejmuje podawanie pokarmu o wysokiej zawartości wody i obniżonej zawartości puryn.